Roteiro da Coruña das Irmandades da Fala, con saída en barco dende Ferrol con acompañamento de Xurxo Souto e Moncho do Orzán, roteiro pola histórica Coruña das Irmandades e volta a Ferrol. Un estupendo acto organizado pola Asociación Cultural Roxín Roxal.


  Fotos e Vídeo de Xurxo Gago
Música: Aurora Nordestina e Mercedes Peón

  

Hemeroteca:

Un aniversario salgado e musical

O colectivo Roxín Roxal organiza un roteiro en barco desde Fisterra até A Coruña para celebrar o centenario das Irmandades da Fala

gemma malvido a coruña 28.09.2015 | 01:09

Moncho do Orzán, onte, cos participantes no roteiro, na rúa Real. Víctor Echave.

 

A Asociación Cultural Roxín Roxal percorreu onte as rúas do centro da cidade para explicar aos participantes no roteiro a historia das Irmandades da Fala. A súa loita porque a lingua que falaba o 90% da poboación, o galego, non for desprezada e que acadase un prestixio que, daquela, se lle tiña negado. A experiencia comezou en Fisterra. De alí partiron en barco os participantes nesta actividade cultural, con Xurxo Souto como guía, como descubridor dos nomes das pedras da costa, dos entrantes no "mar de María Antonia".
Xa en terra, foi Moncho do Orzán o encargado de explicar aos participantes como fora a creación da primeira Irmandade da Fala, case cen anos atrás, en 1916. Comezou o percorrido no monumento a Curros Enríquez, nos xardíns de Méndez Núñez, porque, segundo conta Moncho do Orzán, o seu pasamento en 1908 supuxo o relevo xeracional do Rexurdimento ás Irmandades, que tiñan un sentido máis político e nacionalista.

O roteiro, no que participou tamén unha filla de dous dos fundadores das Irmandades, Elvira Varela Bao, fixo unha parada na rúa Real, no número 36, onde Ánxel Casal e Leandro Carré tiñan a editorial Lar, e no 38, onde Canuto Berea tiña unha tenda de música na que vendía partituras de autores galegos.
"Hai que ter en conta a importancia da música. Moita xente era analfabeta, pero coñecía poemas de Rosalía e de Curros porque foran musicados e memorizárabanos", explica Moncho do Orzán, que fixo tamén unha paradiña ante o baixo no que está un mural de Urbano Lugrís e que, como o local de hostelería que o alugaba pechou, privou tamén aos veciños de poderen contemplar a obra.
O roteiro continuou por Rego de Auga até o teatro Rosalía de Castro, onde se deu a coñecer Cántigas da Terra e tamén na antiga sede da Real Academia Galega (RAG), en 1816.

Este paseo pola historia da cidade rematou na praza de María Pita, onde, segundo lembrou Moncho do Orzán, en 1920 dous anos despois de que as Irmandades se formasen como partido político, Lois Peña Novo no pleno "falando por primeira vez" en galego.

antón aviles de taramancos e urbano lugrís:
unha amizade marítima

Teresa Seara

    

ás veces unha bágoa coma o mar asolaga o corazón indisoluble Luz Pozo Garza, "En memoria de Antón" 1

     Corrían os anos cincuenta e o mundo cultural galego recuperaba paseniño os espacios que lle usurpara a longa e escura posguerra cando Antón Avilés Vinagre chega á Coruña para cursar estudios de Náutica. Era aínda un adolescente pero xa se iniciara na arte da poesía e pronto utilizaría o nome da súa vila natal, Taramancos, en vez do segundo apelido, para asinar os seus textos. Na Coruña, e dado o seu costume de non asistir regularmente ás clases na Escola de Náutica, o xove Antón vai vivir unha serie de experiencias que o abren a novas realidades e serán definitorias tanto na súa arte como na súa propia biografía persoal. Por aquel entón, na cidade atlántica residía Urbano Lugrís, o pintor de mariñas surrealistas e o home que auspiciará o contacto de Avilés cunha intelectualidade na que sobrancean os pintores (Alexandre González Pascual, Xerardo Porto, Xosé Luis, Labra, Concheiro) e onde a farra e a bohemia eran o sinal distintivo. O primeiro encontro entre Avilés e Lugrís producirase, segundo conta o propio poeta en Obra viva ², no xardín de San Carlos, miradoiro privilexiado sobre a dársena coruñesa, a carón dos versos que Rosalía dedicou a Sir John Moore -o gran mariño inglés que repousa no propio xardín- e que figuran alí inscritos na pedra. Parece ser, tal e como el mesmo di, que Avilés lía o poema en voz alta cando se lle achegou Lugrís recitándoo de memoria. Seguramente se escoitarían de fondo as buguinas dos barcos entrando a porto e a brisa tería arrecendo a salitre no momento de verse por vez primeira como corresponde a dous creadores nos que o mar ten presencia fulcral. A partir de entón, a amizade medrará entre eles e non deixará nunca de enriquecer o mundo persoal do noso autor que atopa en Lugrís algo máis que un compañeiro, un mestre e un guía sendo como eran, ámbolos dous, espíritos afíns.

     Así, e para alén doutras compatibilidades, entre pintor e poeta vai existir sempre unha constante: a presencia do mar, tanto na súa obra como nas súas circunstancias biográficas. Non en van, Avilés naceu fronte por fronte coa ría de Noia que esculcaba desde a súa casa natal de Taramancos, arribou á Coruña coa intención de estudiar Náutica e acabou embarcando cara ás terras ultramariñas nun intento de vivir novas aventuras, por máis que, de fondo, latexase un grave problema económico. Pola súa parte, Lugrís —orixinario da cidade herculina— deuse a coñecer como o gran pintor deses mares tan persoais que enchen os seus lenzos, poboados de seres estraños que só poderían existir nunha cabeza tan imaxinativa como a súa. Mundos submariños onde a vida se concentra nos espacios, nos cuartos cheos de trebellos, caracolas, cartas náuticas, barcos en botellas sempre a faceren unha singradura fantasma... Toda unha imaxinería propia que o gran artista irá creando e que fascina ó xove escritor na súa fonda pegada surreal e fantástica. Así, Avilés atopa nos cadros de Lugrís un mar que, lonxe da súa idealización, se converte no centro de todo e se vive intimamente e isto suscita nel a mesma emoción que os versos de Manuel Antonio lle espertaran e que demostra cando os cualificaba como "un fólego de ar puro" que "viña do mar, e non de contemplar a paisaxe mariña senón da vaga mesmo onde o mar se fai mar e se sente o centro do mundo ou ao menos o centro da soedade do mundo. Desde ese habitáculo que é o navio o home mide-se coas estrelas, que é a medida máis antiga da humanidade" ³ Lendo estas palabras de Avilés non é de recibo que sobre a súa campa figure gravado un veleiro, símbolo da liberdade e da aventura que marcarían a súa vida.

     Con todo, o océano separou fisicamente ós dous amigos cando Avilés emigrou a América mais, aínda nas terras do Cauca, seguían tendo contacto epistolar. Nas súas cartas, Lugrís mantén a ilusión dun reencontro que xa non se producirá pois morre estando aínda Avilés lonxe da Terra. A elexía polo amigo non se fai esperar e así xorde o "Pranto por Urbano Lugrís":

 

Estou agora, Urbano, mordendo unha flor negra no medio da vida cunha sede abismal de beber tódalas cráteres do mundo de onde vai saír a túa voz de capitán antigo bruando coma un temporal oceánico, ou acaso o balbordo das caballeiras silúricas onde zunía-lo teu corno de ouro. Estou inerme debaixo da besta apocalíptica torcéndolle os testículos: son o profesta enfurecido que non pode entende-la túa morte, a túa morte, a túa morte. ¿Quen vai coidar agora dos soños na fronteira da Patria? Ouh, guardián terrible. Argonatura, Vello titiriteiro conmovido. Esta noite zugo o viño máis ácedo. Esta noite cavo leguas profundas de memoria pra camiñar contigo novamente, agardo vixiante nas illas mais remotas a túa fragata, a túa nave inconsútil. Asisto cun ferro atravesado nas virillas ó enterro da miña mocedade. E escoito a treboada universal cando derruban a pirámide e os cabalos das batallas pisan aqueloutrados o noso tempo onde a túa grande man de mariñeiro crepuscular prendía os astros. Asoballado por única vez, cun lobo famento nas arterias, atravesas un país xiado e cantas con voz rouca nos subterráneos boreais o teu amor e un milleiro de defuntos apodrecidos pola ira cóbrense entón de rosas e lembran o fulgor da súa terra. Se non fora tan lonxe, ¡con que ardentía de compañeiro de catástrofe tiña de calafatea-los teus ósos, coutando con barro elemental esa longa ferida que un deus sen pálpebras furou na túa illarga! Era-la derradeira esperanza do mundo. Pastor de naves, cun corazón multicolor de tirreme fenicia amába-la rota fundamental dos exploradores celestes e intimamente andabas polos tellados vestido de astronauta galego. ¡Meu amigo sobrenatural! Hoxe desexo, tanto coma Ulises, atopar unha barca que me leve ás costas de Galicia. Son prisioneiro dunha forza estraña. Navegamos a cegas por ríos diferentes e o noso canto retumba nos confíns da saudade, os dous loitamos con yatagáns de aceiro contra o tempo, o teu xa tan preciso, o meu tan vago, fuxidío que me acoitela en tódolos recantos. ¡E esa dor e non verte, meu amigo! 4

     Non sería este o único texto que Avilés dedicase a Lugrís ⁵ pero si o máis significativo por canto foi escrito cando aínda experimentaba o poeta a viva conmoción pola noticia do falecemento do seu compañeiro ⁶. No pranto, o mundo mariño axuda a crear unha atmosfera de sufrimento extremo mentres se procura a nave fantasmagórica que conduce ó amigo morto cara ó alén. A elexía diríxese á morte da persoa pero nunca á do sentimento de amizade que seguirá vivo en Avilés ata a fin dos seus días, tal e como o demostra cando fala de Lugrís nos seguintes termos:

"Sinto aínda o calor da sua grande man amparando-me. Agora que non sei onde andan o seus ósos, atropelados aínda despois da morte polo destino implacável, e sinto a preséncia afectuosa e imensa de Urbano Lugrís guiando a miña man para desvelar o mistério dun verso ou para abranguer unha paisaxe ida na que de súpeto cruza unha fragata e chega un arrecender antigo de mercadorias e de portos nocturnos nos que só el podia entrar e abrir-me as portas" 7.

     Pois, quen coñece todos os mares, os fondos abisais e os máis recónditos rincóns, nunca abandona a singradura nin se deixa sucumbir perante ese "crime tan escuro/ de asesiñar veleiros triunfadores" ⁸. Veleiros como foron Antón Avilés de Taramancos e Urbano Lugrís entrelazando os seus ronseis.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[1]  Cfr. Luzes de Galiza, 21, 1993, p. 13.
[2]  Cfr. Avilés de Taramancos, Antón, Obra viva, Laiovento, Santiago de Compostela, 1992, p. 213.
[3]  Cfr. Avilés de Taramancos, Antón, "Manuel Antonio: revolución permanente", artigo publicado en xuño de 1991 e recollido en VVAA, Antón Avilés de Tarmancos, A Nosa Terra, Colec. "A Nosa Cultura", 21, 2002, p. 55.
[4]  Orixinariamente publicado en La Voz de Galicia o 11 de xuño de 1974, este poema figura recompilado dentro de Os poemas da ausencia II no volume O tempo no espello, Ed. do Castro, Sada (A Coruña), 1982, pp. 167-168 de onde o reproducimos.
[5]  Aí están os dous poemas que aparecen en Os poemas da ausencia II (Cfr. O tempo no espello, Op. cit., pp. 127-130) e tamén, entre outros escritos, a "Carta gnómica a Urbano Lugrís" (La Noche, 1959, logo reproducida en VVAA, Antón Avilés de Taramancos, Op. cit., p. 59) e os artigos que aparecen en Obra viva: "A contraluz. Urbano Lugrís" (pp. 69-70) e "Arte submariña" (pp. 213-216).
[6]  O propio poeta explica que "Algún día chegou-me á selva de Casenare o seu SOS da miséria, pero xa non puiden máis que facer o PRANTO polo amigo morto. Estou certo que a pantasma benquerida de Urbano Lugría chegou-me naqueles dias ao mato do Amazonas, pois anduven un tempo ulindo a mar no medio da planura" (Cfr. Obra viva, Op. cit., pp. 215-216).
[7]  Cfr. Obra viva, Op. cit., p. 69.
[8]  Cfr. O tempo no espello, Op. cit., p. 129. Estes versos pertencen ó primeiro dos poemas que, incluídos dentro de Os poemas da ausencia II (1969), dedica Avilés a Urbano Lugrís.

Papel de Color, Casa da Gramática nº 2, Maio 1998, Noia

 

Benquerid@s mareantes!

Como todos os anos por estas datas o colectivo literario In nave civitas, a asociación cultural O Mural e a asociación de escritoras e escritores en lingua galega estamos organizando o Día Lugrís no que celebraremos na Coruña a pintura e a poesía de Urbano Lugrís.

Entre outros actos este ano queremos deixar para tod@s @s que pasen pola Coruña un grafiti cunha das obras do pintor do mar para o que xa temos todos preparada. O mural estará na parede meidaneira hoxe baleira da praza de José Sellier, cerna da Coruña lugrisán.

O custo orzamentado para este grafiti (artistas, pinturas, permisos, taxas, seguros, etc...) é de 1.200 €.Os andamios non engordan o orzamento porque grazas a xestión de MAS arquitectura prestóunolos a empresa Desarrolla.

Queremos solicitar a vosa colaboración económica para poder levar adiante esta obra.
Podedes ingresar os cartos na seguinte conta corrente de ABANCA:

IBAN ES30 2080 3103 1430 0002 3625

 

Non hai unha cantidade mínima para a achega e para facilitar as cousas en breve os informaremos dalgúns locais nos que disporemos de petos para recoller aportacións.

Tod@s aquel@s que contribuádes poderedes se queredes ver o voso nome ao pé do grafiti. Deixalo claro no concepto da transferencia ou nun sobre ao facer a achega nun dos petos.

Nas páxinas web de In Nave Civitas (http://innavecivitaslugris.blogspot.com.es/) e O Mural (http.//www.omural.es/) publicaremos os cartos acadados e o destino que lles damos para que todos poidades comprobalo.

Como sabemos que tedes xenerosidade abonda e imos conseguir máis cartos dos precisos comprometémonos con vós a destinar o sobrante para a organización do VI día Lugrís (2015) para financiar novos grafitis lugrisáns o de inspiración mareira para a cidade da Coruña.

Grazas pola vosa colaboración e pregámosvos que difundades esta iniciativa para poder levar a cabo esta intervención cultural cidadá.

Medre o mar!

 

A lona co mural de Lugrís tapará unha medianeira da rúa Príncipe.

O Concello afronta o novo curso cun proxecto para embelecer as medianeiras da cidade con obras que serán de autores coñecidos ou de artistas máis actuais. A primeira das actuacións comezará este luns, día 25, nun edificio situado entre Príncipe e a Porta do Sol cuxa medianeira -a parede que queda ao descuberto tras o derrubamento dun edificio contiguo- contribúe a afear a zona comercial máis céntrica da cidade. Por iso, a parede do edificio cubrirase cunha lona na que se reproducirá un cadro de Urbano Lugrís titulado "Fiestra" e que, de feito, transformará a medianeira nunha ventá con vistas ao mar.

En rolda de prensa na Alcaldía, Abel Caballero remarcou que será a primeira actuación de varias nas que se prevé embelecer as partes da cidade afeadas froito dun urbanismo "lamentable".

"A partir de aí acondicionaremos as medianeiras da cidade con pintores locais a través de concursos, modelos ou grupos de pintores que xa están a entrar en contacto connosco para afondar na reforma da cidade", remarcou Cabaleiro, que insistiu en que o obxectivo é acabar co "feísmo" de Vigo.

A primeira actuación estará concluída en apenas unha semana, segundo asegurou onte Abel Caballero, que indicou que a estada se instalará o luns e que o pintor muralista tardará "cinco ou seis días" en reproducir a obra, de propiedade municipal, e coa que se quere render homenaxe ao artista, falecido hai corenta anos e que estivo moi vinculado á cidade.

Fonte:  http://www.atlantico.net/articulo/vigo/cuadro-lugris-decorara-pared-completa-principe/20140822002801431647.html

 

"O tesouro de Punta Herminia", da autoría do noso querido Urbano Lugrís.

Aparece nas páxinas de La Voz de Galicia do 4 xaneiro de 1953, donde como comprobaredes cita algúns dos topónimos da Torre...Robaleira, Os Bicos, Altar, Punta Herminia, Punta do Orzán, Cala Corredoira ...mimadriña!, pecho os ollos, fago un viaxe no tempo e vexo a Lugrís soñando desperto co seu "Tesouro de Punta Herminia" a carón da Torre e abaixo, a poucos metros, a Milucho Mariñas collendo percebes!

Medre o mar!

Saúdos oceánicos!

Autor: Xabi Maceiras

Da Galipedia, a Wikipedia en galego.

Urbano Lugrís González, nado na Coruña o 28 de xaneiro de 1908^[1] e finado en Vigo o 23 de decembro de 1973, foi un pintor galego, fillo de Manuel Lugrís Freire, un dos fundadores da Real Academia Galega, e Purificación González, pianista de gran sensibilidade. Foi pai do tamén pintor Urbano Lugrís Vadillo.

Índice

• 1 Traxectoria
• 2 Estilo
• 3 Recoñecemento
• 4 Descuberta
• 5 Notas
• 6 Véxase tamén
  • 6.1 Bibliografía
  • 6.2 Ligazóns externas

Traxectoria

No seu contorno familiar aprenderá a amar a música, a gozar da lectura, a dominar a arte do debuxo, e a convivir con personaxes da cultura galega que influirán de forma importante na súa formación.
Desde neno sentiuse especialmente atraído polo mar azul da súa terra, no que decidirá mergullarse, facendo para sempre das súas augas e fonduras o seu lugar habitual de ensoñación.
A súa vida está chea dunha actividade creadora pouco común, que lle permitirá plasmar as súas inquedanzas artísticas en medios tan diversos como a poesía, o teatro, a pintura e incluso a arquitectura (Ermida do santuario dos Santos Reis, Bueu 1948-49).
Bohemio de vocación, mantivo unha intensa vida cultural no Madrid republicano a carón de figuras relevantes da época como Federico García Lorca, Rafael Dieste, Rafael Alberti ou Álvaro Cunqueiro, participando nas Misións Pedagóxicas como escenógrafo e guiñolista, e na publicación de revistas como Brétemas, da que foi o gran vertebrador.
De volta a Galiza seguirá movéndose en círculos literarios e pictóricos, dando renda solta a súa capacidade de gran falador; así tan pronto recitaba a un clásico facendo uso dunha memoria prodixiosa, como narraba unha das súas múltiples anécdotas coas que moitas veces foi fabulando a súa propia lenda.
Foi un gran ilustrador de libros e co seu labor de dirección e creación na revista Atlántida demostrou unha nova faceta do seu carácter: a súa capacidade de traballo.

Estilo

Pintor valente e rompedor. No seu estilo pictórico os críticos atopan semellanzas co metafísico Chirico, co surrealismo de Rene Magritte nas súas visións oníricas e con Patinir, O Bosco, e Brueghel no seu barroquismo das formas e a súa minuciosidade.
Dominou tódalas técnicas: óleo, serigrafías, collage, muralista, tinta chinesa sobre papel...
Tematicamente a súa obra está chea de referencias ó mundo céltico e as profundidades mariñas cunha composición escenográfica case constante.
Desde a morte da súa muller no 1961, Urbano Lugrís debaterase nun ir e vir de fondas depresións, máis entre unha e outra seguirá pintando coa mesma forza e riqueza imaxinativa que o caracterizou sempre, ata o mesmo ano da súa morte; nadal do 1973 na cidade de Vigo.

Recoñecemento

En 1997 organizouse a mostra máis ampla do pintor, Urbano Lugrís, Viaxe ao redor do meu mundo, comisariada por Rosario Sarmiento e Antón Patiño. Tivo lugar no Círculo de Belas Artes de Madrid e no Auditorio de Galicia de Santiago de Compostela.
Antón Patiño Pérez publicou o libro Urbano Lugrís: Viaxe ao corazón do océano (Ed. do Castro, 2007), que abrangue a vida, obra e lenda de Urbano Lugrís. Análise da súa pintura e do seu labor literario asinado co alcume de Ulyses Fingal ao través de relatos e poemas vencellados ao mundo do mar.
Luís Rei Núñez publicou O señor Lugrís e a negra sombra (Xerais, 2007), novela baseada nos últimos anos da vida do pintor.

Descuberta

A principios de decembro do 2008 foi descuberto nos baños dun restaurante da Coruña un mural seu durante as obras de reforma do local. A obra representa un reloxo de péndulo que marca as tres en punto e do que penduran dous chourizos, así coma a frase "Unha cunca de viño e faise o camiño". A autoría da obra foi confirmada "sen a máis mínima dúbida" polo seu fillo Urbano, ^[2].